به نقل از «ایمنا»

روابط ایران و قاره‌آفریقا در آینه تاریخ؛ سفر به قاره سیاه پس از ۱۱ سال رکود

تاریخ انتشار: ۲۰ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۹۱۸۳۳

طلسم سفر روئسای جمهور ایران به آفریقا پس از ۱۱ سال امروز با سفر آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به قاره آفریقا شکسته می‌شود، کنیا، اوگاندا و زیمبابوه ۳ کشوری هستند که رئیس‌جمهور در سفر خود راهی آنها می‌شود و با رهبران این کشورها به گفت‌وگو می‌نشیند.

به گزارش خبرنگار ایمنا، قاره آفریقا به دلیل ویژگی‌های ذاتی ژئوپلیتیکی و همچنین مؤلفه‌های جدید ژئواکونومیکی، به عرصه‌ای راهبردی برای رقابت قدرت‌های نوظهور جهان کنونی تبدیل شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

قرن حاضر، قرن آفریقا است؛ از این منظر کنشگران فعال بین‌المللی نظیر دولت‌ها، شرکت‌های چندملیتی، سازمان و بنیادهای فراملی به بازخوانی و طراحی سیاست‌ها و الگوهای استراتژیک خود با آفریقا می‌پردازند.

همین چارچوب یکی از جهت‌گیری‌های اساسی و نگرش‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی، موضوع توسعه روابط و گسترش مناسبات با آفریقا و ارتقاء سطح همکاری‌ها در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کنشگران آفریقایی بوده است.

قاره آفریقا مانند دروازه فرصت برای کشورها است. امروز باید به این نکته توجه داشت که بر خلاف برخی ذهنیت‌ها و تصورها آفریقا گذشته نیست، بلکه آینده است. این قاره فقیر و ضعیف نیست، بلکه ثروتمند و موقعیت‌ساز است، آفریقایی‌ها دیگر در قرن‌های استعماری ۱۸ و ۱۹ نیستند، بلکه آنان در قرن ۲۱ حضور دارند.

قاره آفریقا با وسعتی حدود ۳۰ میلیون کیلومتر مربع حدود یک پنجم مجموع خشکی‌های جهان را در اختیار دارد. جمعیت حدود ۱.۴ میلیارد نفر دارد و سرشار از ظرفیت و فرصت است.

جمعیت ۵۴ کشور این قاره سیاه تا سال ۲۰۳۰ به ۱.۷ نفر خواهد رسید. جمعیت شهرهای آن تا سال ۲۰۵۰ ،۳ برابر می‌شود که عموماً و برخلاف گذشته دیگر فقیر نبوده بلکه جز طبقه متوسط محسوب می‌شوند. آفریقایی‌ها در سال ۲۰۳۰ معادل ۲.۵ تریلیون دلار کالا در سال مصرف خواهند کرد که حدود ۲.۵ برابر سال ۲۰۱۵ است.

آنان دارای غنی‌ترین منابع طبیعی هستند. تقریباً نزدیک به نیمی از طلای جهان و یک سوم کل مواد معدنی دنیا در آفریقا وجود دارد. آفریقا حدود ۳۰ درصد از ذخایر معدنی جهان، ۱۲ درصد از نفت جهان و ۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را در خود جای داده است. بیش از ۸۰ درصد از الماس جهان و ۶۰ درصد از معادن طلای دنیا در خاک این قاره قرار گرفته است.

اکنون این سؤال مطرح است که جمهوری اسلامی ایران، که طبق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ درصدد ایفای نقش مؤثر در قالب بازیگری فعال و الهام‌بخش در عرصه روابط بین‌الملل است، چه الگویی را در مناسبات خود با آفریقا مدنظر داشته است؟

سیر کلی صادرات از آفریقا طی سال‌های ۱۹۸۸ لغایت ۲۰۱۱ نشان می‌دهد که با وجود افزایش صادرات از آفریقا به سایر نقاط دنیا، اما همچنان حجم صادرات منابع طبیعی از آفریقا نسبت به مواد و کالاهای فراوری شده آفریقایی بیشتر شده و روند صادرات یک‌طرفه منابع طبیعی از آفریقا و در عوض واردات خام و مصنوعات غیر آفریقایی به این قاره استمرار یافته است.

از چند سال اخیر به این سو، بازیگران و سیاستگذاران جدید خواستار سهم بیشتری نسبت به رقبای سنتی در آفریقا هستند. برای نمونه ترکیه، برای حضور فعال و تأثیرگذار در این قاره تنها از منظر سیاسی تعداد نمایندگی‌های سیاسی خود را در این قاره از ۱۹ نمایندگی در سال ۲۰۰۳ میلادی، به ۴۳ نمایندگی در سال ۲۰۱۴ افزایش داده است.

وجود مشترکات و تشابهات فرهنگی و سیاسی با ایران، منابع و معادن سرشار در آفریقا، بازار مصرف و فضای تجاری گسترده متناسب با تولیدات صنایع ایرانی، ظرفیت برای قدرت چانه زنی در محافل سیاسی و مجامع بین‌المللی) عضویت ۵۴ کشور آفریقایی در سازمان ملل و بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی، از جمله مؤلفه‌هایی هستند که ضرورت طراحی و ایجاد الگویی فراگیر و کلان برای روابط جمهوری اسلامی ایران با این قاره کهن را تقویت می‌کنند.

بنابراین وجود عقبه تاریخی غنی و کهن، اشتراک دین اسلام میان ایران و شمار زیادی از کشورهای آفریقایی و فقدان سابقه استعماری ایران در این قاره، همگی بستر حضور ایران در این سرزمین پهناور را فراهم کرده است. همین بسترها باعث شده که کشورهای آفریقایی برای پیشنهاد پروژه‌هایشان به ایران اولویت دهند. با این حال ارتباط ایران با کشورهای آفریقایی و حضور کشورمان در این قاره اندک است و چندان مطلوب نیست.

رکود نسبی در مناسبات با قاره آفریقا

این دوره که از اوایل دهه هفتاد شمسی تا سال‌های اولیه دهه هشتاد را در برمی‌گیرد، همزمان با تقویت گفتمان مبتنی بر سازندگی و پیشرفت اقتصادی سبب شد، تا اولویت‌ها و ترجیحات اقتصادی بیش از گذشته مدنظر قرار گیرد.

به بیان دیگر عواملی چون ضرورت‌های ناشی از بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ تحمیلی، محاصره اقتصادی و تنگناهای سیاست داخلی سبب تقویت نگرش برای استفاده از امکانات و سرمایه‌گذاری خارجی گردید و دستگاه سیاست خارجی ایران را به سمت اتخاذ جهت‌گیری‌های جدید بین‌المللی سوق داد.

در این میان، وقوع رخدادهایی مانند دادگاه میکونوس آلمان، که باعث تنش ایران و غرب شده بود زمینه گسترش همکاری‌ها با آفریقا را تقویت می‌کرد، تا جایی‌که در همین مقطع سفارتخانه‌های ایران در آفریقا از ۹ سفارتخانه به ۲۰ سفارتخانه افزایش یافت.

اگرچه برخی مسائل کلان سیاسی نظیر موضع‌گیری ایران در برابر ایده نظم نوین جهانی، از سوی آمریکا یا سیاست نگاه به شرق و بهره‌برداری از آراء کشورهای آفریقایی در مجامع بین‌المللی مورد توجه گروهی از سیاستمداران جمهوری اسلامی قرار گرفته و حتی سفر رئیس جمهور وقت دهه هفتاد ایران به پنج کشور آفریقایی را در سال ۱۳۷۵ به دنبال داشت.

اما در عمل روابط با آفریقا در مقایسه با سایر مناطق دچار تحول محسوسی نشد. به‌طوری که به‌عنوان مثال در بولتن وزارت امور خارجه در سال ۸۵ آمده که در حوزه اقتصادی، درصد سهم آفریقا از کل صادرات ایران روند نزولی یافت و از حدود ۴۲/۲ درصدی در سال ۱۳۵۸ به حدود ۸۴ درصد در سال ۱۳۷۵ رسید.

بهره گیری از فرصت‌های جدید

در دهه ۸۰ دستگاه سیاست خارجی بر پایه رویکرد بهره‌گیری از فرصت‌های جدید در مناطقی نظیر آفریقا یا آمریکای لاتین که پیش از این ارتباطات گسترده‌ای نداشت، حرکت کرده و برای توسعه روابط سیاسی با آفریقا طرح ریزی‌هایی کرد.

ایجاد ساختارهای مرتبط با آفریقا نظیر تأسیس مراکز همکاری علمی، فرهنگی و یا اقتصادی ایران و آفریقا و همچنین گسترش دیدارها و میزان بازدیدهای رسمی رؤسا و مسئولان تراز اول ایران و آفریقا در همین چارچوب، قابل تحلیل و ارزیابی است.

برای نمونه، روزنامه عصر اقتصاد می‌نویسد: رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی و رئیس شورای همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا ضمن اعلام علاقمندی در رابطه با طرح‌های جدید احیای سوآپ نفت توسط بخش خصوصی ایران از توافق با شش کشور آفریقایی برای ساخت پالیاشگاه‌های نفت در آفریقا خبر داده است.

توافق برای ایجاد چهار منطقه آزاد تجاری در آفریقا، تشکیل شورای عالی تجاری ایران- آفریقا و توسعه همکاری‌های بانکی از جمله مصادیق برنامه‌های مبتنی بر نگرش اقتصادی میان ایران و آفریقا به شمار می‌آید.

چالش‌های سد راه رابطه با قاره گرم

شکنندگی ساختارهای سیاسی، اقتصادی در آفریقا، یکسان نگری و برداشت غیر کارشناسی به آفریقا، وجود نگاه مقطعی و گذرا و عدم تدوین نقشه راه در برقراری مناسبات را می‌توان از جمله موانع و چالش‌هایی برشمرد که در طول این سال‌ها مانع یک رابطه منسجم، مداوم و راهبردی با این قاره از دید کارشناسان و نخبگان هستند.

اما بررسی دوره‌های مختلف سیاست خارجی نشان می‌دهد، یکی از مشکالت اساسی مربوط به عدم وجود الگوی جامع، مدون و از همه مهم‌تر بومی متناسب با مبانی فکری، خاستگاه‌ها و اوضاع ایران در مورد روابط با آفریقا بوده است.

الگویی که ضمن نظر داشت شرایط و ویژگی‌های اختصاصی ایران و آفریقا بتواند براساس وضعیت شناسی فراگیر، به هم‌راستایی و همافزایی اجزای مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی فعال در آفریقا منجر شود.

دیرهنگام و بدون راهبرد

سال ۱۳۷۵ کمتر از یک سال مانده به پایان دولت سازندگی، مرحوم هاشمی رفسنجانی به آفریقا سفر می‌کند؛ این سفر متاسفانه دیر هنگام بود. هر چند در این سفر بازدیدهایی از چند کشور انجام شد و حتی موافقت نامه صلح سودان و اوگاندا تا حدودی با وساطت ایران امضا شد، اما تاکید بر این است که این نوع فعالیت‌ها اندک و در یک کلمه دیر هنگام بود.

دولت اصلاحات و باز هم سفر دیر هنگام به قاره سیاه

در طول هشت سال حاکمیت دولت اصلاحات، باز هم قاره آفریقا جزء اولویت‌های سیاست خارجی ایران نیست.

با رفتن دولت سازندگی و آمدن دولت اصلاحات، ذهنیت کارگزاران کشور از اقتصادی به فرهنگی تغییر می‌کند و در عین حال قیمت نفت، به شدت کاهش می‌یابد. در این شرایط ارتباط با غرب دنبال می‌شود. افزایش فشار اقتصادی دولت را متوجه داخل می‌کند و بسیاری از سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها در خارج از کشور در این مقطع بسته می‌شود که این موضوع شامل قاره آفریقا نیز می‌گردد.

آن زمان استراتژی مشخصی برای توسعه ارتباط با آفریقا وجود نداشت و سفر رئیس دولت وقت به آفریقا هم در سال پایانی دوران ریاست جمهوری ایشان انجام گرفت. او نیز در پایان سفر از بی توجهی به آفریقا اظهار تاسف کرد. اظهار تاسفی که پذیرفته نبود زیرا که تجربه دولت سازندگی را داشت، اما باز هم نبود یک راهبرد مدون و مشخص، عامل ارتباط اندک با قاره آفریقای بزرگ بود.

دولت نهم و دهم؛ بیشترین سفر به کشورهای آفریقایی

در دولت محمود احمدی نژاد؛ شاهد بیشترین سفرهای مقامات و مدیران ارشد کشور به قاره آفریقا بودیم. شرایط آن دوران نشان می‌دهد که کشورهای آفریقایی در اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.

محمود احمدی‌نژاد پس از کسب رای اعتماد برای دولت خود از مجلس بلافاصله در مصاحبه‌ای اعلام می‌کند که دو اصل را در اولویت دارد: اول تغییر ساختار وزارت نفت و دوم همکاری‌های جنوب- جنوب.

همکاری‌هایی که تا پایان دولت او تداوم داشت اما با روی کار آمدن حسن روحانی به یکباره رنگ باخت و به طور کامل به حاشیه رفت.

منهای آفریقا

هر چند در سال ۹۶ قرار بود حسن روحانی به آفریقا برود، اما به دلایل نامشخصی هرگز به این سفر نرفت و تنها محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه سفرهایی به چند کشور آفریقایی داشت تا ثابت شود نگاه دولت دوازدهم و یازدهم، نگاهی یک سویه به غرب و برجام زده است که رهاوردی برای ایران نداشت.

نگاه متفاوت به آفریقا در دولت سیزدهم

شهریور ماه سال گذشته کارگاهی بین‌المللی با عنوان «گسترش همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا» برگزار شد و جعفر برمکی، سفیر ایران در کنیا گفت: با توجه به تاریخچه هزاران ساله ایران با شرق آفریقا، فرصت‌ها و زمینه‌های بسیاری برای توسعه تجارت و گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور وجود دارد.

وی گفته بود، ساکنان استان‌های سیستان و بلوچستان و فارس روابط تاریخی با آفریقا دارند که حتی به دو هزار سال می‌رسد که این شرایط زمینه‌ساز مناسبی برای توسعه روابط محسوب می‌شود.

باز در همان ماه شهریور پارسال، حسین امیرعبداللهیان به مالی، تانزانیا و زنگبار سفر کرد. براساس آماری که تا ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه در همان زمان اعلام کرد: حجم روابط تجاری بین ایران و کشورهای آفریقایی نسبت به سال قبل دو برابر افزایش یافته و از حدود ۶۰۰ میلیون دلار در سال به بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است.

پویایی بیشتر سفارتخانه‌ها

کنعانی تاکید کرده بود که این نتیجه هدف‌گذاری است که دولت سیزدهم برای توسعه روابط با کشورهای مختلف از جمله آفریقا انجام داده است. براساس دستورالعمل به سفارتخانه‌ها در حوزه آفریقا، شاهد پویایی بیشتر سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های خود خواهیم بود و امیدواریم در همین چارچوب مناسبات تجاری و اقتصادی ایران با حوزه آفریقا شکوفایی بیشتری را در آینده شاهد باشد.

این خط سیر در پیش گرفته، در برگزاری یک کارگاه و در ادامه سفر وزیر امورخارجه و شمار دیگری از کارگزاران دولت به آفریقا، نشان از عزم راسخ دولت مردمی در توسعه روابط تجاری، سیاسی و اقتصادی با قاره آفریقا داشت تا اینکه همین چند روز قبل خبرگزاری رسمی دولت خبر داد: رئیس جمهور به منظور تقویت روابط با کشورهای دوست و همسو و در راستای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و ایجاد زمینه‌های همکاری سیاسی و تجاری، به دعوت رسمی روسای جمهور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه، صبح سه‌شنبه عازم سفری سه روزه به این سه کشور خواهد شد.

توسعه همه جانبه، بر اساس سند چشم انداز

بر همین اساس، برای نخستین بار در سند چشم انداز ایران ۱۴۰۴ نیز به عنوان سند بالادستی توسعه یافتگی همه جانبه از جمله در سیاست خارجی، نگاه منطقه‌ای به سیاست خارجی از جمله کسب قدرت برتر منطقه‌ای و تعامل سازنده و موثر در سیاست خارجی مطرح شده بود از این‌رو برنامه‌های توسعه مناسبات با آفریقا باید با سیاست‌های کلی توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز تناسب داشته باشد و حداقل تا ۸۵ درصد اهداف را اجرایی کرده باشد.

اما در بیان اهمیت قاره آفریقا برای سیاست خارجی ایران در دولت سیزدهم باید گفت که براساس شواهد و گزارش‌های رسمی سازمان‌های بین المللی، قاره آفریقا دارای استعداد بالقوه چشمگیری برای همکاری‌های همه جانبه برای جمهوری اسلامی ایران است که با آغاز به کار آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری دولت سیزدهم نه تنها همان اهداف همکاری در دستور کار هستند، بلکه اقتضائات جدیدی هم پیش آمده‌اند که امید می‌رود این توسعه همکاری با آفریقا با مدیریت اقتضایی جدید به خوبی پیش برود.

به همین دلیل هم بود که دولت سیزدهم از همان ابتدا همه همت خود را بر آن قرار داد تا نقش تاریخی خود را برای تحقق وعده‌های بر زمین مانده از دولت‌های قبل و در واقع تحقق بندهای سند چشم انداز ۱۴۰۴ که از قضا در همین دوره سیزدهم هم به پایان خواهد رسید، ایفا کند.

به همین منظور آیت الله رئیسی قرار است امروز به منظور تقویت روابط با کشورهای دوست و همسو و در راستای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و ایجاد زمینه‌های همکاری سیاسی و تجاری، به دعوت رسمی همتایان خود از کنیا، اوگاندا و زیمبابوه عازم سفری سه روزه به این سه کشور شود.

استقبال رسمی از رئیس جمهور، دیدار دوجانبه روسای جمهور، برگزاری نشست‌های مشترک هیات‌های عالی رتبه دو کشور، امضای اسناد همکاری و تشریح نتایج رایزنی‌های رسمی در نشست مطبوعاتی مشترک بخش از برنامه‌های آیت‌الله رئیسی در سفر به کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه است.

رئیس جمهور در این سفرها همچنین به منظور معرفی متقابل ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ایران و این کشورها، نشست‌هایی را با حضور تجار، فعالان بازرگانی و مقامات اقتصادی ایران و کشورهای میزبان برگزار خواهد کرد.

این نخستین سفر یک رئیس جمهور ایران به قاره آفریقا پس از ۱۱ سال است که در راستای سیاست خارجی جامع، متوازن و مبتنی بر همگرایی در عین چندجانبه‌گرایی اقتصادی دولت سیزدهم، با هدف افزایش حضور ایران در اقتصاد حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا صورت می‌گیرد.

کد خبر 672532

منبع: ایمنا

کلیدواژه: آفریقا زیمبابوه قاره افریقا کنیا دولت اصلاحات هاشمی رفسنجانی دولت سازندگی دولت مردمی حسن روحانی آلمان دولت سیزدهم آیت الله رئیسی ناصر کنعانی پتروشیمی آفریقای جنوبی سیاست خارجی آمریکای لاتین سند چشم انداز 20 ساله شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق جمهوری اسلامی ایران اوگاندا و زیمبابوه کشورهای آفریقایی اقتصادی ایران ایران و آفریقا کشور آفریقایی سند چشم انداز سفارتخانه ها توسعه روابط دولت سیزدهم قاره آفریقا سیاست خارجی رئیس جمهور بین المللی برای توسعه همکاری ها آیت الله

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۹۱۸۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تثبیت جایگاه ایران در منطقه پس از «وعده صادق»

خبرگزاری مهر، گروه سیاست - نفیسه عبدالهی: سیاست خارجی جمهوری اسلامی که بر سه پایه اساسی «عزت»، «مصلحت» و «حکمت» استوار است، این روزها بیش از هر زمانی ثابت کرد بر مدار این سه اصل حرکت می‌کند و برای حفظ عزت، با مصلحت و حکمت عمل می‌کند؛ به طوری که پس از جسارت رژیم کودک‌کُش صهیونیستی در تجاوز به کنسولگری کشورمان در سوریه، با حکمت نسبت به چگونگی واکنش به آن گام برداشت و ضمن رعایت مصلحت منافع جمعی، از عزت به ملت حراست کرد و بلکه عزت نیز خرید چه آنکه واکنش مثبت مردم کشورهای مختلف به واکنش کشورمان گواه این مدعاست.

پس از اعلام حتمی‌بودن پاسخ ایران به جسارت رژیم منفور اسرائیل، برخی‌ها درصدد القای این گزاره بودند که در صورت پاسخ‌دادن به تجاوز رژیم اسرائیل، اقتصاد ایران بحرانی خواهد شد و پس، بهتر است دست به چنین کاری نزد. یعنی تلویحاً در حال تئوریزه کردن «حمله به ایران هزینه‌ای ندارد» بودند تا بلکه دیگر اضلاع دشمنان را نیز تحریک به ماجراجویی کنند؛ اما پاسخ قاطع تهران با برهم‌زدن معادلات، به کسانی که فکر ماجراجویی در سر داشتند نیز اثبات کرد که جمهوری اسلامی ایران در حراست از خاک و منافع جمعی خود با هیچ طرفی تعارف ندارد و اگر اقتضائات ایجاب کند، معادلات آن را در هم خواهد کوبید.

بعد از انجام عملیات بازدارنده «وعده صادق»، هیجانات کاذب بازار فروکش کرد و به باور کنش‌گران، دستاوردهای امنیتی و نظامی بسیاری برای ایران به همراه داشت و از این جهت، سبب تثبیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی شد.

این عملیات همچنین ناتوانی پدافند هوایی چند لایه رژیم کودک‌کُش صهیونیستی، به میدان آمدن آخرین امکانات منطقه‌ای و تسلیحاتی پدافندی ائتلاف آمریکا و غرب، برهم‌زدن نظام محاسباتی قدرت‌های سلطه‌گر و متجاوز، ارتقای جایگاه و نقش محوری جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری توانمند و تأثیرگذار در معادلات نظم نوین جهانی، پایان دوران بزن در رو، تثبیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگ‌ترین قدرت عملیاتی جنگ ترکیبی، شکست دستگاه محاسباتی آمریکا و غرب، شکست هیمنه پوشالی رژیم صهیونیستی و … را به اثبات رساند.

همه این موارد، نشان‌دهنده دستاوردهای امنیتی و نظامی عملیات وعده صادق است؛ اما مساله مهم‌تر این است که «وعده صادق» ضمن تثبیت جایگاه ایران در منطقه به عنوان کشوری عملگرا و دارای قابلیت‌های بازدارنده، زمینه برای بالفعل‌شدن و ارتقای ظرفیت‌های اقتصادی کشورمان را فراهم آورد.

در ادامه گزاره فوق باید تصریح داشت که آنچه جمهوری اسلامی ایران باید در پی آن باشد، شکل‌دهی به یک پیوست اقتصادی برای «وعده صادق» است؛ یعنی ایران ضمن تضمین امنیت کشورهای حوزه خلیج فارس و غرب آسیا، می‌تواند قراردادهای استراتژیک و مهم اقتصادی را در جهت گسترش و توسعه روابط اقتصادی خود با کشورهای این حوزه منعقد کند؛ البته قراردادهایی که بی‌شک برای طرفین می‌تواند سودمند باشد.

تغییر نگرش به ایران پس از «وعده صادق»

تحولات اخیر در منطقه و جنگ غزه و در پی آن نقشی که ایران، گفتمان انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت برای استیفای حقوق مظلومین در اراضی اشغالی ایفا کرد، موجب شد تا افکار عمومی جهان در حال حاضر، سمت‌وسوی دیگری پیدا کند و نگرش به جمهوری اسلامی و کشورهای محور مقاومت تغییر کند؛ تحولات اخیر به وضوح نشان داد که این جمهوری اسلامی بود که تمام قد از فلسطین و مردمانش حمایت کرد و باطل‌بودن افسانه شکست‌ناپذیری رژیم اسرائیل را بار دیگر به رخ همگان کشید. همین امر موجب شد تا چهره نظام سیاسی در ایران، بین مردم منطقه و اساساً تمام آزادی‌خواهان دنیا تغییر کند و تثبیت شود.

پس از عملیات «وعده صادق» موج جدیدی از «ایران‌دوستی» بین مردم منطقه و حتی مردم سایر مناطق جهان به وجود آمد و نظام سیاسی ایران به عنوان نظامی شجاع و مقتدر شناخته شد و به همین مناسبت، بسیاری از کشورها درصدد انعقاد قراردادهای اقتصادی جهت گسترش و توسعه روابط خود با ایران برآمدند؛ البته ایران هم باید گام‌های اساسی در راستای انعقاد تفاهم نامه‌ها و مهم‌تر از آن اجرایی شدن آنها بردارد.

سفر رئیس‌جمهور به پاکستان؛ آغاز باب جدید روابط

پس از گذشت یک هفته از عملیات «وعده صادق» آیت الله «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور کشورمان به پاکستان سفر کرد؛ این سفر در راستای ارتقا روابط دو کشور انجام شد.

گسترش همکاری‌های سیاسی و نظامی در سطح عالی یکی از رویکردهای مهم تهران - اسلام‌آباد بوده که تا حد زیادی به افزایش امنیت در مناطق مرزی کمک کرده است. به هر روی فارغ از مناسبات نظامی که در سطح خوبی قرار دارد، مناسبات سیاسی و اقتصادی تهران-اسلام‌آباد نیز در جریان است.

روابط استراتژیک ایران و پاکستان، روز به روز در حال عمیق‌تر شدن است و تحولات منطقه نیز بر عمق این راهبرد می‌افزاید و فصل جدیدی در روابط تهران-اسلام‌آباد با هدف‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری تبادلات تجاری و اقتصادی میان دو کشور در حال رقم‌خوردن است.‌

رئیس‌جمهور کشورمان پیش از عزیمت به پاکستان در جمع خبرنگاران اظهار کرد که گفت‌وگوهای دو کشور در حوزه‌های مسائل مرزی، امنیتی، اقتصادی، تجاری و به خصوص حوزه انرژی و نفت و گاز خواهد بود.

آیت الله رئیسی در ادامه گفت که سطح روابط اقتصادی دو کشور، به اندازه سطح روابط سیاسی دو کشور نیست و برنامه این است که ارتقای تعاملات اقتصادی به سطح ۱۰ میلیارد دلاری را مد نظر قرار دهیم. وی همچنین با اشاره به ظرفیت بازار ایران، گفته بود که این ظرفیت، فرصت خوبی برای فعالان اقتصادی پاکستانی و ایرانی است.

امضای اسناد همکاری میان هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و پاکستان

در ابتدای این سفر مراسم امضای اسناد همکاری بین هیأت‌های ایران و پاکستان با حضور رئیس‌جمهور کشورمان و «شهباز شریف» نخست وزیر پاکستان و هیأت‌های عالی رتبه دو کشور در اسلام آباد، برگزار شد.

در این مراسم «ایجاد مناطق آزاد تجاری در گذرگاه‌های مرزی مشترک»، «همکاری در بخش سینما و رسانه»، «همکاری در بخش بهداشت دامی»، «همکاری‌های امنیتی»، «همکاری در بخش تعاون و رفاه اجتماعی»، «همکاری در بخش استاندارد» و «همکاری در بخش حقوقی و معاضدت قضائی در امور مدنی و تجاری» از مهم‌ترین اسناد همکاری میان دو کشور بود که از سوی وزرای راه و شهرسازی، دادگستری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد کشاورزی و رؤسای سازمان‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و استاندارد با همتایان پاکستانی به امضا رسید.

سفر معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به ریاض

همچنین «مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه نیز برای شرکت در نشست ویژه مجمع جهانی اقتصاد با شعار «همکاری بین‌المللی، توسعه و انرژی» که با حضور سران کشورها و سیاست‌گذاران اقتصادی کشورهای مختلف جهان در عربستان برگزار می‌شود به ریاض سفر کرد.

اکسپو؛ جهش توسعه اقتصادی همه‌جانبه

یکی از پیوست‌های اقتصادیِ برتری ایران در معادلات منطقه طی ۸ ماه گذشته به خصوص پس از «وعده صادق» برگزاری نمایشگاه «اکسپو» بود. نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (اکسپو ۲۰۲۴) روز شنبه ۸ اردیبهشت آغاز به کار کرد و روز چهارشنبه سپری شده نیز اختتامیه آن برگزار شد. این نمایشگاه فرصت و ظرفیتی طلایی برای نمایش و عرضه توانایی‌های صنعتی و علمی ایران به مشتریان بین‌المللی بود.

به گفته «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، مقامات عالی ۲۴ کشور در سطوح مختلف و ۲ هزار تاجر منتخب و برگزیده در نمایشگاه اکسپوی تهران حضور یافتند.

کنعانی در این باره افزود: «این نمایشگاه فرصتی است برای انجام دیدار و گفت‌وگوهای دوجانبه بین شرکت‌های ایرانی و تجار خارجی شرکت کننده در نمایشگاه و نیز گفتگوهای دوجانبه بین مقامات دولت جمهوری اسلامی ایران و مقامات عالی‌رتبه شرکت کننده در این نمایشگاه بود».

وی گفت: «برگزاری نمایشگاه در این مقطع زمانی یک توفیق بزرگ در کارنامه دولت جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند همزمان با پیچیدگی‌های سیاسی و امنیتی منطقه مقتدرانه عمل کند و نمایشگاهی را با این مقیاس و این ویژگی‌ها در تهران در امنیت کامل برگزار کند».

سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان تصریح کرد: «این نمایشگاه می‌تواند یک جهش جدید در میزان همکاری‌های تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مختلف ایجاد کند. اهمیت اقتصادی و تجاری این نمایشگاه در کنار اهمیت سیاسی آن بسیار بالا است. برگزاری این نمایشگاه نمونه خوبی از همکاری و هم افزایی میان دستگاه‌های ذی‌ربط است. امیدواریم این نمایشگاه بتواند بیش از گذشته جهش خوبی در مناسبات و همکاری‌های تجاری خارجی جمهوری اسلامی ایران ایجاد کند».

«عباس علی آبادی» وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با اشاره به برگزاری نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ گفته است که یکی از دلایل استقبال گسترده از نمایشگاه ایران اکسپو اجرای عملیات «وعده صادق» بود. تجار می‌گویند مطمئن شدیم که مقتدر و قدرتمند هستید. از مقامات سیاسی هم این جملات را می‌شنوم اما شنیدن این عبارات از مقامات تجاری و مردم بسیار جالب است.

حضور ایران در اجلاس سالانه اقتصادی در ریاض؛ موافقت عربستان با ۵ پیشنهاد ایران ‏‬

در کنار اکسپو، حضور نمایندگان ایران در چهل‌ونهمین اجلاس سالانه ۲۰۲۴ گروه بانک توسعه اسلامی در ریاض، جلوه‌ای دیگر از تسریع کنش‌گری اقتصادی ایران پس از وعده صادق بود؛ گفتنی است هیأت ایرانی در این اجلاس به سرپرستی «احسان خاندوزی» وزیر اقتصاد حضور یافت.

️وزیر امور اقتصادی و دارایی پس از حضور در این اجلاس، در فضای مجازی نوشت: «گفت‌وگوی بسیارسازنده‌ای با همتای سعودی داشتیم. جناب فیصل ابراهیم با هر ۵ پیشنهاد ایران موافقت نمود و بر تدوین نقشه‌راه همکاری‌های اقتصادی بخش دولتی - خصوصی و سرعت در اجرای آن، تاکید کرد».

عملیات «وعده صادق» فضا را برای ارتقا همکاری‌های اقتصادی و ارتقا اقتصاد در ایران محیا تر می‌کند

برای بررسی بیشتر نقش «وعده صادق» بر تثبیت جایگاه ایران در منطقه و لزوم پیوست اقتصادی این عملیات، به سراغ «مسعود براتی» کارشناس ارشد روابط بین‌الملل رفتیم که ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

«مسعود براتی» کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: عملیات «وعده صادق» یک اتفاق مهم و تعیین‌کننده در معادلات غرب آسیا بود و می‌توان آن را به عنوان یک نقطه عطف در نظر گرفت.

وی با بیان اینکه با انجام این عملیات جایگاه جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت ارتقای جدی پیدا کرده است، ادامه داد: این عملیات در تاریخ معاصر بی‌سابقه بوده و برای اولین بار است که یک دولت اسلامی، خاک رژیم صهیونیستی را مورد هدف قرار می‌دهد.

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل افزود: آنچه اهمیت این عملیات را بیشتر می‌کند، نوع واکنش کشورهای حامی رژیم صهیونیستی است؛ نوع واکنش این کشورها مبتنی بر عدم مداخله و صرفاً روآوردن به مباحثی از جمله فشارهای دیپلماتیک و افزایش تحریم‌ها بوده که نشان می‌دهد، دست این کشورها در ایجاد محدودیت و فشار بر ایران، به شدت خالی است.

براتی گفت: نظام تحریمی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران ناکارآمد شده و تلاش‌هایی هم که از سوی آمریکا صورت می‌گیرد تا بتواند اثرگذاری را به نظام تحریم خود برگرداند، موفق نیست و نتوانست خلاءها و نواقص نظام تحریمی را برطرف کند.

وی افزود: این مهم نشان می‌دهد ایران به جایگاهی رسیده که ابزارهای مختلفی که در اختیار نظام غربی است، دیگر بر ایران اثر ندارد.

براتی اظهار کرد: برخلاف چندین سال پیش که بارها عبارت «همه گزینه‌ها روی میز است» از سوی مقامات آمریکایی تکرار می‌شد، اما امروز دیگر کسی صحبت از گزینه نظامی نمی‌کند.

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل ادامه داد: در حوزه غیر نظامی که مهم‌ترین آن بحث فشارهای اقتصادی و تحریم است، مشاهده می‌کنیم ایران به خوبی توانسته مقابله با تحریم‌ها را پیش ببرد و به نقطه‌ای رسیده که تحریم‌ها نمی‌تواند اختلال قابل توجهی در فضای اقتصادی کشور ایجاد کند و این هم به این دلیل است که برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات ایران با فرض ماندگاری تحریم‌ها انجام شده است.

براتی ادامه داد: بنابراین می‌توانیم بگوییم جبهه مقابل و دشمنان ایران، دست‌شان خالی است و ایران ابزارهای زیادی در دست دارد که می‌تواند پیش رود.

وی اظهار کرد: در مجموع این وضعیت، بازدارندگی و ارتقای امنیت برای ایران ایجاد می‌کند و برای همه بازیگران روشن می‌کند که در منطقه غرب آسیا، بازیگر مهم و اثرگذار جمهوری اسلامی ایران است. بی شک این فضا و تصویر، انگیزه برای همکاری‌ها با ایران از سوی کشورهای دوست را افزایش می‌دهد.

براتی تصریح کرد: وقتی می‌بینیم که یک بازیگر بزرگ اقتصادی مثل چین، تمایل به حضور در غرب آسیا دارد، به این معنی است که حتماً همکاری‌های عمیق‌تری نسبت به گذشته باید با ایران انجام دهد.

وی با بیان اینکه چین از نظر راهبردی با ایران همسو است اضافه کرد: هر دو کشور ایران و چین، اهداف مشترکی به ویژه در مقابله با کشورهای غربی و آمریکا دارند؛ از سویی دارای منافع مشترک در حوزه اقتصادی در منطقه غرب آسیا هستند؛ بنابراین چین برای تأمین امنیت انرژی، برای ایران جایگاه ویژه و مکمل قائل است.

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل گفت: ارتقای جایگاهی که در عملیات «وعده صادق» برای ایران به دست آمد و تثبیت شد، فضا را برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی و ارتقای اقتصاد در ایران محیاتر می‌کند؛ بالفعل‌کردن این فرصت‌ها باید با تلاش‌هایی که در داخل ایران توسط مسؤولان انجام می‌شود، اتفاق افتد.

کد خبر 6092998 نفیسه عبدالهی